De Urban Sync aanpak van gezonde gebiedsontwikkeling

De zorgkosten in Nederland stijgen de komende jaren naar 100 miljard euro. Deze kosten bestaan voor meer dan 80% uit behandelkosten en medicijnen. Terwijl uit onderzoek blijkt dat de meeste ziekten voorkomen kunnen worden met preventieve maatregelen zoals een betere leefstijl. Uit een diepgaande, langjarige studie in Rotterdam-Zuid komt naar voren dat mensen met een gezonde leefstijl 6 jaar langer, en zelfs 9 jaar langer in goede gezondheid leven dan mensen met een ongezonde leefstijl. Vaak heeft de groep met een lagere levensverwachting ook een lager opleidingsniveau en een minimaal inkomen. Wil je hier meer over weten? Kijk dan hier de Diesrede van prof. dr. ir. Roel Vermeulen, partner van Urban Sync in de Data- en Kennishub Gezond Stedelijk Leven. Of bekijk het pleidooi van prof. dr. Erik Scherder over nut & noodzaak van bewegen.

Tegenstelling

Er is dus sprake van een tegenstelling: de meeste gezondheidswinst is te behalen met preventie, maar daar is het minste geld en aandacht voor. Het beïnvloeden van gedragsverandering om preventieve gezondheidswinst te boeken brengt complexe vraagstukken met zich mee. Wij zien dat de mens sterk geneigd is om te gaan voor korte termijngenot, zoals met de auto reizen, ongezonde voeding etc. en minder voor het lange (gezondere) termijn te kiezen zoals regelmatig bewegen, gezonde voeding etc. Door, onder andere, deze constatering zien wij gezonde gebiedsontwikkeling als een belangrijk middel van oplossing voor de stijgende zorgkosten. In dit artikel gaan we hier dieper op in.

Goede ruimtelijke ordening als middel voor de gezonde stad

De stad bestaat op het eerste gezicht uit gebouwen, wegen, pleinen en groengebieden. Wij noemen deze fysieke aspecten de ‘hardware’ van de stad. In onze visie wordt de stad vooral gemaakt door de creativiteit, inventiviteit en interactie van de mensen die er wonen, werken en (spelend) leren. Wij noemen de sociaal-maatschappelijke aspecten de ‘software’ van de stad. Deze elementen komen samen in ons Sync City model.

Waar in de traditionele gebiedsontwikkeling de hardware het doel is, ontwikkelen wij wijken waar de software centraal staat en de hardware daarvan in dienst staat. Het gaat ons dus met name om het ontwikkelen van een prettige leefomgeving, bruisende werkplekken, parken om te ontspannen en te bewegen, pleinen om te ontmoeten.

Nudgen met ruimtelijke factoren

Het is dus de kunst om mensen duurzaam te nudgen richting gezond gedrag. Met nudgen bedoelen we onbewust een duwtje geven in de gewenste richting (in dit geval gezonder leven). Hier komen omgevingsfactoren om de hoek kijken. Onze missie is om door middel van de inrichting van gebouwen en buitenruimte mensen te verleiden om meer te bewegen, sociale contacten te versterken en zo meer te genieten. Met onze projecten willen we wijken zo programmeren dat gezond ontmoeten en ontspannen wordt gestimuleerd. Wij hebben dit onder andere toegepast in onze projecten Cartesiusdriehoek en Rhapsody in West.

Hoe pakken we dit aan?

Om gezonde gebiedsontwikkeling in te zetten in het planvormingsproces introduceren we drie tafels. Elke tafel staat voor een fase in het planvormingsproces en ook voor een bepaalde groep stakeholders. Deze aanpak hebben we ontwikkeld in het kader van ons project ‘Stad van de Toekomst’ in opdracht van de BNA, Tu-Delft en het ministerie van BZK. Dit rapport kan je hier downloaden.

Tafel 1: Doelstellingen bepalen

Aan deze tafel gaan we aan de slag met het kiezen van de beleidsdoelstellingen (indicatoren) voor een gezonde wijk op basis van een mix van harde en zachte maatregelen geïnspireerd op het Sync City–model van positieve gezondheid. Het keuzeproces van deze doelstellingen gebeurt door alle van alle belanghebbenden in de wijk vanuit de multiple helix gedachte. Zowel de gemeente, investeerders, ontwerpers en bewoners van de wijk kiezen samen de doelstellingen voor de wijk: de wijkvisie. De doelstellingen verdelen we onder in verschillende beleidsterreinen (indicatoren). Met hulp van concrete rekenregels beoordelen we de bestaande omgeving of een ruimtelijk ontwerp in het Sync City Dashboard. Het dashboard is de digital twin oplossing van Urban Sync en Tygron waarmee wij ambities vertalen naar projecten maar deze ook deze inzichtelijk en meetbaar maken. Meer info over onze werkwijze en de kwantificatie slag die het Sync City Dashboard met zich meebrengt vind je hier.

Tafel 2: Gezond gebiedsontwerp

Op basis van de beleidsdoelstellingen (tafel 1) gaan we in tafel 2 aan de slag met het ontwerpen van een gezonde stad. Samen met de investeerders, ontwerpers en gemeente ontwikkelen we verschillende planvarianten. Om deze plannen zo gezond mogelijk te maken starten we het stedenbouwkundig ontwerpproces met een inspiratie sessie waar de design principes van gezonde gebiedsontwikkeling als een kaartspel worden gebruikt voor het ontwerp. De design principes bestaan uit fysieke en sociale oplossingen die zorgen voor een gezonde omgeving.

Tafel 3: Toetsen met digital twin

De stedenbouwkundige ontwerpen worden getoetst in het Sync City Dashboard.  De verschillende ontwerpen worden met representatieve data getoetst op hun effecten op het gebied van de hard- en software.  De uitkomsten van de toetsing worden teruggekoppeld naar de doelstellingen van tafel 1 die, indien nodig, kunnen worden aangepast. Vervolgens worden de ontwerpen getoetst in het Sync City Dashboard op hun effecten op de hard- en software. Dit iteratief proces gaat net zo lang door tot dat alle ‘tafels’ in evenwicht zijn en er consensus is bereikt onder de betrokkenen.

Welke stappen zetten we de komende jaren?

Om deze ambitieuze doelstelling te behalen werkt Urban Sync samen met verschillende partners. We werken onder andere samen met het RIVM, Provincie Utrecht, Universiteit Utrecht en Mecanoo én zijn een van de (founding) partners van de Data- en Kennishub Gezond Stedelijk Leven. In deze hub werken wij samen met toonaangevende en innoverende organisaties op het gebied van gezonde gebiedsontwikkeling. Hierbij staat kennisontwikkeling centraal met als doel om samen een wetenschappelijke basis (evidence based) te bouwen voor de indicatoren en de uitgangspunten voor het ontwerp (design principles) van onze gezonde aanpak.

Om het Sync City Dashboard verder te ontwikkelen werken we met ontwikkelaars, bouwers, beleggers, architecten– en adviesbureaus, gemeenten, kennisinstellingen en bewoners samen in pilotprojecten. Wil jij hieraan meedoen? We nemen graag contact met je op voor deelname aan een van onze workshops.

Quickscan: Verkenning van toekomstige denkrichtingen

Elke locatie, elk pand of elk gebied is uniek. In een quick scan worden toekomstige ontwikkelmogelijkheden in kaart gebracht. Hierbij worden kansen gezocht door mogelijkheden op basis van het beleid van de gemeente identificeren en deze te combineren met kansen in de markt. Urban Sync heeft voor verschillende opdrachtgevers quickscans uitgevoerd.

Kansen

Uit de quickscan kunnen realistische kansen worden gedestilleerd, waarbij wordt aangesloten op naburige ontwikkelingen, innovaties in de markt, kansen voor transformatie en wensen voor de toekomstige ontwikkeling van een gemeente.
Deze kansen kunnen door Urban Sync ook ruimtelijk vertaald worden in denkrichtingen waarin in woord en beeld toekomstkansen helder worden gemaakt. Met name als vastgoed niet meer naar wens functioneert of zelfs leegstaat of als er fysieke ruimte is om te bouwen, is een quick scan een belangrijk tool bij het zichtbaar maken van de meerwaarde die op een specifieke locatie kan worden gecreëerd. Ook bij verkoop loont het om potentiele kopers te kunnen laten zien wat toekomstmogelijkheden zijn voor verschillende functies.

Stappen Quickscan

Drie stappen om te komen tot een succesvolle en geliefde invulling.

Deskresearch en interviews: in een quick scan kan een eerste verkenning gedaan worden naar de kansen op een specifieke locatie, waarin verschillende denkrichtingen voor een plan uitgewerkt worden.
Doel: intern gebruik bij de eigenaar en eventueel voor de discussie met de gemeente over de toekomst van het gebouw of gebied. In een later stadium kunnen onderdelen van de verkenning gebruikt worden (als praatplaatje) in de gesprekken met stakeholders.
Stakeholderfase: het gesprek aangaan met stakeholders (luisteren en vragen)
Doel: wensen en randvoorwaarden van stakeholders schetsen (voor een gedragen plan).
– vanuit verschillende beleidsvelden binnen de gemeente doelen en randvoorwaarden helder krijgen vanuit verschillende (sociale en fysieke) beleidsthema’s voor de wijk. Op deze manier kunnen hoofdthema’s voor de locatie opgehaald worden.
– het gesprek met de wijk aangaan over een alternatieve invulling, waarbij de thema’s die belangrijk zijn voor bewoners en organisaties in de wijk worden opgehaald. De belangen en wensen worden geïnventariseerd. Denk bij stakeholders aan: bewoners, professionals / organisaties die werkzaam zijn in de wijk (buurtorganisaties, woningcorporatie, speeltuin e.d.), ook organisaties / clubs uit de wijk zonder vaste locatie (bijvoorbeeld vriendenclubjes).
planvorming: een haalbaar en gedragen ontwikkelplan maken met de input uit de vorige twee fasen op basis van ‘rekenen & tekenen’. Onderwerpen in deze fase zijn onder meer: het aanhaken van de beoogde partijen voor de invulling (de maatschappelijke en / of commerciële ondernemers), kiezen voor een definitieve invulling met functies, financiële haalbaarheid verder uitwerken, een de visuele vertaling (in schetsontwerp) en een terugkoppeling naar de stakeholders (keuze maken participatiegraad: meedenken, doen / co-creëren of beslissen).