Decennia lang vormden economische belangen en de bereikbaarheid per auto de leidraad bij de opzet van wijken. Echter, een groeiend bewustzijn van de invloed van de gebouwde omgeving op onze gezondheid en welzijn is een paradigmaverschuiving teweeg aan het brengen. Deze verschuiving verlegt de focus van auto’s en economie naar het prioriteren van menselijke gezondheid en geluk in stedelijke planning. Dit nieuwe paradigma biedt niet alleen oplossingen voor de hedendaagse uitdagingen, maar creëert ook mogelijkheden voor een hogere woningdichtheid met een betere leefkwaliteit.
Gezondheid en Welzijn als Kernwaarden
Stel je een stad voor waar elke beslissing in stedelijke planning wordt genomen met de gezondheid en het welzijn van de inwoners als uitgangspunt. Dit betekent dat stedelijke ontwerpers niet alleen kijken naar het aantal woningen dat gebouwd kan worden, maar ook naar de kwaliteit van de leefomgeving. Groene ruimtes, schone lucht, veilige fietspaden en toegankelijke gezondheidszorg worden essentiële componenten van de stadsinfrastructuur.
Het Concept van Positieve Gezondheid
De verschuiving naar een mensgerichte benadering wordt gedreven door het concept van positieve gezondheid. In plaats van gezondheid te definiëren als de afwezigheid van ziekte, richt positieve gezondheid zich op het vermogen van mensen om met de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven om te gaan. Dit omvat zes dimensies: lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, zingeving, kwaliteit van leven, meedoen en dagelijks functioneren. (bron: iph.nl Institute of Positive Health)
Het Probleem met de Huidige Benadering
Huidige stedelijke planmakers richten zich vaak op economische doelen en proberen bij te dragen aan politieke beslissingen om meer woningen te bouwen. Dit doen ze met de middelen die ze voorhanden hebben, waarbij gezondheid vaak een ondergeschikte rol speelt. De focus op economische groei en infrastructuur leidt vaak tot stedelijke omgevingen die niet optimaal zijn voor de gezondheid en het welzijn van de inwoners.
De Oplossing: De Piramide Ombouwen
Een inspirerend voorbeeld van een andere benadering is te vinden in het recente onderzoek naar de naoorlogse wijk Sterrenburg in Dordrecht. Deze wijk, gebouwd in de jaren ’60 en ’70, kampt met afnemende bevolkingsdichtheid en toenemende sociale problemen zoals eenzaamheid en obesitas. Het onderzoek naar gezonde verstedelijking heeft aangetoond hoe een integrale aanpak, gericht op gezondheid en welzijn, deze wijk nieuw leven kan inblazen.
Door het toevoegen van flinke aantallen woningen, de kwaliteit van de openbare ruimte te verbeteren, meer groen en water toe te voegen en voorzieningen zoals buurtwinkels en gezondheidscentra te integreren, kan Sterrenburg transformeren naar een aantrekkelijke en gezonde leefomgeving. Dit voorbeeld laat zien dat stedelijke gebieden niet alleen kunnen groeien, maar ook verbeteren in leefkwaliteit door strategische en holistische planning. Planmakers die betere resultaten willen bereiken, kunnen profiteren van deze benadering door gezondheid centraal te stellen in hun processen.
Ruimtelijke Kerningrediënten voor Positieve Gezondheid
Het succes van een mensgerichte benadering hangt af van de integratie van specifieke ruimtelijke kerningrediënten die positieve gezondheid bevorderen:
- Duurzame, veilige woon- en werkomgeving: Schone lucht, klimaatbestendigheid en duurzame gebouwen zijn cruciaal.
- Ruimte voor groen en blauw: Toegang tot parken, tuinen, waterpartijen en andere groene ruimtes binnen loopafstand. Dit bevordert fysieke activiteit, ontspanning en sociale interactie.
- Actief en inclusief reizen: Voorrang geven aan voetgangers en fietsers door veilige paden en fietsroutes aan te leggen. Dit vermindert verkeersopstoppingen en luchtvervuiling, en bevordert een actieve levensstijl.
- Nabijheid: Het creëren van een 15-minutenstad waarin essentiële voorzieningen zoals supermarkten, scholen, gezondheidszorg en recreatie binnen 15 minuten te voet of per fiets bereikbaar zijn.
- Hechte, duurzame gemeenschappen: Het bevorderen van sociale cohesie door gemeenschapsruimtes en ontmoetingsplaatsen te ontwikkelen. Dit versterkt de sociale banden en vermindert eenzaamheid.
- Lokaal eten: Toegang tot gezonde en betaalbare voeding en ruimte voor stedelijke landbouw en gemeenschappelijke tuinen. Dit verbetert niet alleen de voeding, maar ook de betrokkenheid van bewoners bij hun buurt.
Conclusie
De verschuiving naar een mensgerichte benadering van stedelijke planning, waarbij gezondheid en welzijn centraal staan, biedt een krachtige strategie om de uitdagingen van de moderne stedelijke omgeving aan te pakken. Door gezondheid en welzijn te integreren in de kern van stedelijke ontwikkeling, kunnen steden niet alleen hun bevolkingsdichtheid verhogen, maar ook de leefkwaliteit verbeteren. Hiervoor is focus op zowel fysieke als sociale aspecten noodzakelijk. Dit nieuwe paradigma heeft het potentieel om stedelijke gebieden te transformeren in leefbare, gezonde en veerkrachtige gemeenschappen voor de toekomst.
De volledige pdf van het onderzoek is hier te vinden (van PosadMaxwan, GGD zhz, gemeente Dordrecht en provincie Zuid-Holland)
