De circulaire economie en circulair bouwen wordt meestal heel technisch en financieel benaderd. De bijdrage die de circulaire economie levert op sociaal-maatschappelijk vlak wordt vaak vergeten. Denk aan de waarde van een gezonde omgeving voor het welzijn voor de mens en de band die ontstaat wanneer we samen aan een circulaire wereld werken. Creativiteit en samenwerking, gecombineerd met praktische kennis en vaardigheden, zijn namelijk essentieel om de circulaire economie te realiseren.
The Field – met het circulaire paviljoen van de Duurzaamste Kilometer
The Field is dé proeftuin voor duurzaamheid en circulariteit in Leiden geworden. De gebruikte materialen van het Circulair Paviljoen en de Tiny Offices ‘Fri-dom’, ‘De Stek’ en ‘Lockerroom’ komen uit andere locaties in de stad en regio. De wanden en bodem zijn bijvoorbeeld vervaardigd uit restmateriaal van het 41ste lustrum van Minerva en de isolatie van de wanden is gemaakt van oude spijkerbroeken. Het grootste gebouw op The Field is het paviljoen dat geheel gebouwd is uit restmaterialen van het voormalige Gorlaeus-gebouw van de Universiteit. Dit paviljoen dient als werk-, studie- en ontmoetingsplek voor partners van de DZKMNL, voor studenten en voor geïnteresseerde burgers en organisaties. Hiermee maken we duurzaamheid tastbaar in het gebied.
Het sluiten van de keten betekent dat het materiaal een tweede, derde of misschien uiteindelijk wel honderdste kans krijgt en dat bewustwording van het productieproces groeit. Zo bewegen we naar een nieuwe economie waarin het draait om mensen in plaats van geld en producten. Zo’n economie begint bij samenwerking. Urban Sync is initiatiefnemer en betrokken community manager van de duurzaamste kilometer sinds 2018. We willen een community zijn van bedrijven, organisaties, burgers en overheden die zich als pioniers inzetten om profijt te hebben van duurzaamheid en samenwerking. We zoeken voortdurend ondernemers die van elkaar willen leren in een verbond van energie, mobiliteit, klimaat, vergroening en circulariteit. Want als het hier lukt, lukt het overal!
Foto’s by Leon de Poorter | Life Through Pixels
Onze steden worden met het jaar heter. Klimaatverandering betekent warmere temperaturen en een toename aan hittegolven. Met name ouderen en personen met een chronische ziekte lopen hierdoor een groot risico. Overmatige sterfte door hittestress in de stad is een groeiende zorg. Wat kunnen we hiertegen doen?
Hittestress, wat is dat precies?
Wanneer het warm is, gaat je lichaam fysiologische veranderingen door om deze hitte te kwijt te kunnen, bijvoorbeeld door een verhoogde hartslag of door zweten. Deze veranderingen helpen om de lichaamstemperatuur te regelen, maar kunnen ook stress veroorzaken op het lichaam, met hitte-uitputting of hitteberoerte als gevolg.
Het hitte-eiland
Steden zijn aanzienlijk warmer dan omliggende plattelandsgebieden, dit heet het hitte-eilandeffect. Gebouwen en wegen absorberen warmte en houden het vast. Daarnaast hebben steden beperkt groen, terwijl dat juist een koelend effect heeft. De verminderde luchtstroom en de toegenomen luchtverontreiniging in stedelijke gebieden kunnen ook warmte vasthouden en het hitte-eilandeffect verergeren. Zo wordt een hete dag in de stad snikheet, met desastreuze gevolgen. Studies laten namelijk zien dat hittegolven gepaard gaan met een verhoogd sterftecijfer, vooral onder kwetsbare bevolkingsgroepen zoals ouderen en personen met een chronische ziekte.
Stedelijke hittestress te lijf
Verschillende strategieën kunnen worden ingezet om het risico op hittestress te verminderen. Eén benadering is het vergroten van de hoeveelheid groene ruimte in steden, bijvoorbeeld door de ontwikkeling van openbare parken, groene daken en andere stedelijke groene ruimten. Meer groene ruimte helpt om de lucht te koelen en het hitte-eilandeffect te verminderen.
Ook het verminderen van de hoeveelheid harde, ondoordringbare oppervlakken in steden biedt een oplossing. Dit kan door koelere materialen te gebruiken voor gebouwen en wegen, zoals lichtgekleurde oppervlakken die warmte reflecteren in plaats van absorberen.
Tot slot kunnen steden programma’s uitvoeren om inwoners en bedrijven bewust te maken van risico’s van hittestress en tips te bieden om zo koel mogelijk te blijven. Denk hierbij aan het drinken van genoeg water en het koel houden van de woning.
Gericht aan de slag met koelere buitenruimte
Sync City maakt, met behulp van Tygron, inzichtelijk welke locaties het meest last hebben van hittestress en dus baat hebben bij het aanpassen van de buitenruimte. Ook effecten van de strategieën worden gevisualiseerd, zodat we data-gedreven de steden gezonder en toekomstbestendiger kunnen maken.
Hittestress komt niet alleen voor in de buitenruimte van stedelijke gebieden. Ons volgende artikel gaat daarom in op wat we binnenshuis kunnen doen om de hitte tegen te gaan.
In de vorige blogpost las je over de voordelen van groene daken. In deze blogpost lees je het vervolg op deze blog.
Maar, waarom zijn groene daken dan nog niet overal geplaatst in Nederland?
Dit heeft verschillende redenen. Ten eerste zijn niet alle dakeigenaren de gebruikers/bewoners van het pand. Dit is een vrij essentiële barrière. De dakeigenaar die geen bewoner van het pand is heeft weinig aan het gegeven dat het energie zla besparen of dat het geluidsoverlast vermindert. Ten tweede liggen de kosten en baten van groene daken niet bij één persoon. Deels overlappend met de eerste barrière, raakt dit tweede probleem ook al een deel van de oplossing (wat in het slot van dit stuk besproken wordt). Het verminderen van het risico op waterschade – door het verlagen van de afstroomsnelheid en afstroomhoeveelheid van het dak – is voornamelijk een financieel voordeel voor de verzekeraars, maar van minder belang voor de investeerder in het groene dak. De neerslag wordt extremer en daarmee groeit de kans op waterschade. Door het doorrekenen van drukpunten bij extreme neerslag kan preventief ingegrepen worden om het risico uit te dammen en uiteindelijke kosten te besparen. Ten derde is het implementeren van groene daken een preventieve maatregel. Dat wil zeggen, een deel van de voordelen is niet merkbaar maar zou wel merkbaar zijn als het niet geïmplementeerd was. Uit de alom geprezen meta-studie van Rogers (1962;1995; 2003) over de implementatie van innovaties blijkt dat (preventieve) innovaties met de voordelen op een langere termijn minder aantrekkelijk zijn, zo ook groene daken. Ten vierde blijkt uit interviews dat een groot struikelblok de subsidies zijn. Deze zijn vaak onduidelijk en te complex. Om te beginnen kunnen de subsidies vanuit een gemeente, een waterschap of provincie komen. Daarnaast is er geen uniformiteit in de subsidies en gaat het over pagina’s aan informatie. Tot slot geldt dat voor meerdere voordelen (ecologisch behoud, verbetering luchtkwaliteit en waterkwaliteit, verlaging van hittestress en vermindering van regenwater afstroom) een significante impact alleen mogelijk is met collectieve implementatie. Hiervoor is aansturing nodig.
Wat moet er dan gebeuren om de implementatie snelheid van groene daken in Nederland te bevorderen?
Mogelijk is alleen het delen van deze kennis over de voordelen van groene daken genoeg om te enthousiasmeren, maar waarschijnlijk is er meer voor nodig. In het kort: er is aansturing nodig. Er is aansturing nodig om de groene daken te implementeren op de plekken waar de voordelen het meest voor de hand liggend zijn en om subsidies van verschillende partijen te bundelen. De subsidies zijn van de verzekering, zorgverzekering, gemeente, provincie en waterschappen. Tot slot is een dak dat geschikt is om zonnepanelen op te leggen vaak ook geschikt om er een groen dak van te maken. Het rendement van zonnepanelen is 8% hoger door de maximumtemperatuur van het dak van 70-80 graden naar 35 graden te brengen.
Bent u de eigenaar van een dak? De verlenging van de mogelijke leeftijd van uw dak door een groen dak kan een voordelige investering zijn.
Bent u beleidsmaker bij de gemeente? Probeer te zorgen voor aansturing voor de locaties van groene daken en het benutten van de subsidie voor groene daken in combinatie met zonnepanelen.
Heeft u zonnepanelen? Kijk ook eens naar de mogelijkheden van groene daken om uw rendement te verhogen.
(zo zie je maar weer dat een holistisch perspectief en een integrale aanpak nodig is om te zien waar de kansen liggen).
Het is algemeen bekend dat groene daken bijdragen aan het beperken van de toenemende gevolgen van klimaatverandering, zoals verhoogde piekneerslag en hittegolven. Waar minder bij stil wordt gestaan is het gros van de andere voordelen. Dat komt door het afgescheiden en allesbehalve holistische perspectief: de voordelen hebben alleen betrekking op de “ik” in het verhaal, zonder alle andere voordelen voor het collectief in acht te nemen. De voordelen zijn voor u hieronder kort aangestipt.
1. Hitte bescherming van het gebouw
Vegetatie op het dak van een gebouw zorgt voor een betere isolatie. In de winter zal de warmte beter binnen blijven en in de zomer blijft de warmte juist buiten. Afhankelijk van het type groene dak en de huidige staat van isolatie, kan het verschil oplopen tot 7% per jaar. Ook helpt het groene dak te besparen op onderhoudskosten. De blokkade van uv-straling beschermt de dakbedekking waardoor een dak tot 2 keer langer meegaat.
2. Vermindering van geluidsoverlast
Stilte en een lager geluidsniveau is voordelig voor de gezondheid en het welzijn van mensen. De dakisolatie in de vorm van een groen dak blokkeert niet alleen warmte en kou, maar dempt ook het geluid van buiten. Door de hoge dichtheid van de vormen van de vegetatie, verspreiden en reflecteren de geluidsgolven. Een deel van de geluidsgolven zullen hiermee afgeketst worden, wat dus zorgt voor de vermindering van geluidsoverlast.
3. Esthetiek
Over smaak valt niet te twisten, net als over de psychologische voordelen van uitzicht op groen. Zo zorgt zicht op groen voor verminderde stress, verbeterde concentratie en cognitieve vaardigheid. Naast deze verbetering in psychologisch welzijn zorgt dit over het algemeen ook voor een stijging in de waarde van het huis en is het financieel aantrekkelijk.
4. Verlaging van hittestress
Hittestress, het verschil in gevoelstemperatuur tussen de stad en het platteland, wordt verminderd door het inzetten van groene en/of blauw-groene daken. Deze typen daken kunnen regenwater vasthouden en weer loslaten bij hogere temperaturen. Dit doen de planten zelf door evapo-transpiratie: het zweten van planten.
5. Vermindering van regenwater afstroom
Groene en blauw-groene daken kunnen regenwater opvangen en tijdelijk vasthouden, zoals een spons. Dit gegeven maakt ze erg interessant voor meerdere partijen in het ruimtelijk domein om in te zetten tegen de door klimaatverandering versterkte piekbuien. Zolang het riool meer water afvoert dan dat er wordt aangevoerd is er geen probleem. Mocht de aanvoer op dat moment echter te hoog zijn voor het riool dan komt de straat onder water te staan. Dit kan op twee plekken in de rekensom worden aangepakt: de aanvoer verminderen of de afvoer vergroten. Het vergroten van de afvoercapaciteit van riolen is erg duur in aanleg en in onderhoud. De aanvoer verminderen door meer water op te vangen en te bergen, is een oplossing waar vaker voor gekozen wordt, ook in het klimaatbestendig maken van nieuwe gebieden. We spreken hier van een no-regret maatregel.
6. Verbetering van luchtkwaliteit en waterkwaliteit.
De vegetatie op het dak heeft zuiverende kwaliteiten, voor zowel de lucht als het regenwater. Niet alleen zorgt vegetatie voor een afname in koolstofdioxide (CO2) maar ook voor de afname van fijnstof (PM2,5 en PM10). Het heeft dus een directe impact op onze gezondheid! Verder is het verbeteren van de waterkwaliteit in Nederland onnodig, maar in regio’s met weinig rioolwaterzuiveringsinstallaties is het een welkom voordeel.
7. Ecologisch behoud
Groene daken, als onderdeel van de groene infrastructuur netwerken, hebben een belangrijke functie in het behoud in ecologie; het zorgt voor habitat en ondersteunt biodiversiteit. Voor het optimaliseren van de ondersteuning van biodiversiteit moet een stad een volledig en heterogeen netwerk van groene daken hebben. Hierbij heeft zowel de keuze in vegetatie als de grootte invloed op de potentiële biodiversiteit. Zorg bijvoorbeeld voor kleine bloemetjes om de bestuiving door bijen te stimuleren!
8. Stadslandbouw
Het laatste voordeel om te benoemen is stadslandbouw, het verbouwen van gewassen in de stad. Een bekend voorbeeld hiervan zijn de gezamenlijke moestuinen, die naast voedselproductie ook sociale, mentale en fysieke gezondheid van de gebruikers bevorderen. Een daktuin geeft dezelfde voordelen als de gezamenlijke moestuinen, mits ze gedeeld worden, en kan daarnaast in steden met hoge dichtheid ingepast worden.
