Tuintje in mij Hart

Hoe we een plan maakten met de identiteit van Amsterdam Zuid Oost

Het uitwerken van een mooi plan dat de ambities van de gemeente waarmaakt en ook een maatschappelijke meerwaarde heeft voor Amsterdam Zuidoost. Dat was in het kort de vraag van de tender voor de E-Buurt in Amsterdam Zuidoost, uitgezet door de Gemeente Amsterdam.

SBB heeft Urban Sync gevraagd om onderdeel uit te maken van hun tenderteam, bestaande uit SMARTLAND landscape architects, VIAC, Olaf Gipser Architects, VMX Architects en Syntrus Achmea. Studio Play was verantwoordelijk voor de vormgeving en Daan Dekker was betrokken als tekstschrijver.

Wat was de rol van Urban Sync?

Urban Sync was verantwoordelijk voor het creëren van één concept waarin alle onderdelen van het plan bijeen kwamen: het programma, duurzaamheid en natuurinclusief bouwen, de plint en de sociale component. Alle componenten werden bijeen gebracht door het thema gezondheid. Ook het programma voor de plint hebben wij uitgewerkt en met potentiële gebruikers een intentieovereenkomst afgesloten.

“Mijn bed staat in Almere, maar mijn leven speelt zich af in Zuidoost.” Bewoner

In zes stappen naar een passend concept

In beide rondes zijn de volgende stappen uitgevoerd:

Kick-off met alle teamleden om de eerste ideeën voor het concept te delen.
Maatschappelijke analyse waaronder een fysiek en online buurtonderzoek, waarin we de kracht en kansen van de wijk en behoeftes van de huidige bewoners hebben ontdekt. Daarnaast hebben we deskresearch uitgevoerd naar de huidige cijfers van de buurt, kansen en uitdagingen.
Bijeenbrengen tot één concept, waarin het buurtonderzoek, programma, landschapsontwerp en de architectuur samenkomen.
Schrijffase, waarin we een dummy document opstellen met daarin de vereiste onderdelen. Binnen het team gaat iedereen gaat aan de slag met zijn eigen onderdeel zodat alle expertise zo goed mogelijk bijeenkomt. US heeft hier het onderdeel plintprogramma en doorstroming op zich genomen. Daarnaast houden we ook de regie op het afronden van het gehele document.
Tekstredactie en vormgeving in samenwerking met de vormgever en tekstschrijver en het heeft Urban Sync het maatschappelijke verhaal en de opzet van het tender document uitgewerkt.
Opleveren eindproduct: het visueel tenderdocument.

Samen eten “Het is toch de lijm wat het bij elkaar houdt.”

Het concept: Tuintje in mijn Hart

In het uiteindelijke concept voor de buurt, dat we ‘Tuintje in mijn Hart’ hebben genoemd, zetten we in op een duurzame en gezonde leefomgeving voor jong en oud. Een omgeving waar mensen gelukkiger zijn en ouder worden. Gesprekken met bewoners en een beleidsanalyse vormden belangrijke pijlers in de totstandkoming van de visie. Zo zorgen we dat het concept echt aansluit bij de buurt. Richtpunten in het creëren van een gezonde leefomgeving waren ontmoeting, beweging, gezonde voeding, zingeving en een hechte community. De architectuur kreeg een landschappelijke dimensie en werd drager van deze natuur.

Beweging “We vinden het belangrijk, we moeten het doen, maar we hebben een probleem…We zijn heel druk!”

Uiteindelijk is ons concept voor de E-Buurt is tweede geworden.

”Het is mooi om te zien hoe we als team – met allemaal onze eigen expertises – tot een ambitieus en kleurrijk plan zijn gekomen.”

“Met Urban Sync zorgen we ervoor dat we ook de sociale component meenemen. We stellen ons de vraag: voor wie doen we dit eigenlijk?”

Rhapsody in West

Rhapsody in West, het nieuwe woningbouwcomplex in de Kolenkitbuurt in Amsterdam West, is een uitzonderlijk project. Niet alleen omdat het een meer dan energieneutraal gebouw is met 239 appartementen – op zichzelf al bijzonder – maar vooral omdat alle betrokkenen naar elkaar geluisterd hebben en dat het hele traject zijn blijven doen. Dit project toont aan dat luisteren naar elkaar en naar de omgeving de allermooiste resultaten kunnen opleveren. Van belang is dan wel dat je dit vanaf het begin doet.

Met een torenhoge ambitie zijn wij, Tangram Architecten en Urban Sync, in 2014 op pad gegaan om in Amsterdam West mee te doen aan een nieuwe en innovatieve tender. Het stadsdeel Amsterdam West had voor de uitgifte van deze kavel er eens een keer niet voor gekozen om voor het hoogste bod te gaan maar voor de kwaliteit van het plan. Daarbij lag de focus op duurzaamheid en de toegevoegde waarde voor de buurt. Voor de opdrachtgevende rol kwam het team uit bij de bouw- ontwikkelcombinatie SBB Bouwen en Ontwikkelen / De Nijs projectontwikkeling.

Luisteren naar de Buurt

In plaats van direct plannen maken zijn we eerst gaan praten met partijen in de buurt. In de eerste ronde van de tender hadden wij geen uitgewerkt stedenbouwkundig ontwerp in gedachten, maar wel hoe het complex niet alleen voor de toekomstige bewoners maar ook voor de buurt een meerwaarde kon opleveren. In de Kolenkitbuurt was op dat moment veel gaande. Na jaren van stagnatie door de crisis waren de woningbouwcorporaties weer begonnen met de broodnodige renovatie en vernieuwing van hun bezit in de buurt. Van de beloofde toevoeging van een ander soort woningvoorraad (middeldure huur of goedkope koop) was tot dan toe weinig terecht gekomen en dat zou met de start van deze nieuwe bouwopgaaf weer op gang komen. Dat nam niet weg dat de lege kavel waar gebouwd zou moeten worden op dat moment een belangrijke rol speelde in de buurt. Het was in gebruik als verblijfsgroen ondanks het feit dat het daar niet toe bestemd was.

Urban Sync heeft stadmakers en kunstenaars die al genesteld waren in de wijk betrokken bij het project. Zij zijn in staat geweest om de stem van mensen die zich niet snel uitspreken te laten horen. Het kunstenaarscollectief Cascoland is, na enig tegensputteren door de gemeente, begonnen met het toegankelijk en prettig maken van het verwilderde groen op de kavel. Vanuit de behoeften uit de buurt was Cascoland gaan programmeren en met succes was het verwilderde groen verworden tot een parkje waar men kon hangen, liggen, barbecueën, samenkomen, overheen lopen, fruit oogsten of zelfs kippen houden. In een buurt waar de gezinnen groot zijn en de woningen klein, zijn dergelijke plekken essentieel voor de leefbaarheid in een buurt.

In de tweede fase van de wedstrijd, toen we nog met drie partijen over waren, zijn we verder gegaan met luisteren.

Urban Sync heeft de neuzen van alle betrokken professionals dezelfde kant op gezet met een plan van aanpak met daarin de ingrediënten voor het maken van die gemeenschap. In het plan van aanpak stond onder andere de realisatie van een ankerplek gedurende ontwikkeling, bouw en na realisatie, van waaruit alle programmering kon plaatsvonden. Urban Sync heeft de basis gelegd voor een team (bestaande uit ontwikkelaars, gemeente, kunstenaars/stadmakers, co-creatie specialisten, belegger en bouwers) dat op elkaar ingespeeld was en elkaar uitdaagde om nog betere voorzieningen en programma te maken.

Er is een integraal ontwerpteam is opgezet. Ontwikkelaars, aannemers, bouwtechnische specialisten, duurzaamheidsspecialisten, kenners op het gebied van geluid zijn door ons uitgedaagd om, met de input vanuit de buurt en de wens om meer dan energieneutraal te ontwerpen en bouwen, over de grenzen van hun vakgebied heen te kijken en te komen met innovatieve oplossingen voor dit zeer complexe stukje nieuwe stad.

Tevens heeft Urban Sync actief bewoners betrokken met bewonersbijeenkomsten en klankbordgroepen om de openbare en gemeenschappelijke buitenruimte in te richten en daar programma voor te maken.

Voordelen

De voordelen van het betrekken van alle stakeholders bij de ontwikkeling en realisatie van Rapsody in West liggen vooral bij:

community building – bewoners, gebruikers, stadsdeel en andere betrokkenen worden actief betrokken bij het vormgeven van hun directe woonomgeving en leren elkaar kennen. Bekend maakt bemind- wat zorgt voor een beter gevoel van welbevinden;
slagkracht – omdat binnen het platform alle betrokken partijen al verzameld zijn kan snel gereageerd worden op mogelijke problemen die optreden of kansen die ontstaan in het plangebied en kan adequaat gereageerd worden;
actieve participatie is een wens van Stadsdeel West en van bewoners – ook door het stadsdeel wordt actief naar manieren gezocht om bewoners te betrekken bij hun buurt en bewoners geven aan daar behoefte aan te hebben.

Foto: Meijeske Fotografie

Vorm volgt (buurt) functie

Zo is de vorm van het gebouw ontstaan vanuit de wens om de buurt af te schermen voor het geluid van de snelweg A10 maar ook vanuit de gedachte dat een ronde gevel energetisch de beste resultaten geeft. Tussen de gebouwen is de kavel open en toegankelijk voor de bewoners en mensen uit de buurt. En aangezien het een voorwaarde was om parkeren op eigen kavel op te lossen is het maaiveld hellend opgetild om onderin het gebouw de ruimte te geven voor het parkeren en daarboven ruimte te laten voor ontmoeting. Om aansluiting te krijgen bij de Kolenkitkerk is de basis van het gebouw ontworpen in dezelfde rode baksteen en om aansluiting te krijgen bij de woningen tegenover zijn grondgebonden woningen met hun voordeur aan de straat geplaatst. Op alle fronten dus een appartementencomplex dat correspondeert met zowel harde en zachte waarden van de directe omgeving.

Inmiddels is het project opgeleverd en wonen er vele verschillende Amsterdammers naar grote tevredenheid. De plek voor ontmoeting, de ankerplek, die tijdens de hele ontwikkeling in en rondom het project een plek heeft gehad, is geland in het midden van de openbaar toegankelijke tuin en wordt geprogrammeerd door community managers die in het complex wonen.

Niet voor niets heeft Rhapsody de SKG award gewonnen in 2021.

Tevens is Rhapsody volgens het publiek het Beste gebouw van Amsterdam 2020 (Gouden A.A.P.) en is het opgenomen in het Jaarboek Architectuur in Nederland 2019/2020. Het gebouw en het concept zijn daarnaast genomineerd geweest voor verschillende andere prijzen: BNA Gebouw van het Jaar 2020; ARC Award Best Architecture 2019; StiB Award 2019; Zuiderkerkprijs Amsterdam 2019: Woongebouw van het Jaar 2019 en de Building of the Year 2021 van ArchDaily.

3e foto met mensen in kas uit headerafbeelding door: Meijeske Fotografie