Als voormalig bedrijventerrein is het Havenkwartier een versteende wijk met veel leegstand. Je kent het gebied wellicht als de locatie met het voormalige Sijthoff gebouw naast de A13.  

Tegenwoordig is de grootse allure van het gebied ver te zoeken. 

“Het Havenkwartier in de Rijswijkse Plaspoelpolder moet aangepakt worden. Het is nu een gebied met veel leegstaande kantoren en dat biedt een voedingsbodem voor ondermijning. Leegstaande panden worden vernield of gebruikt voor beschadigende activiteiten,” aldus Rijswijk TV. 

Grote potentie 

Het gebied heeft een grote potentie voor wonen, werken en horeca door de goede bereikbaarheid en de ligging aan het water. Het Havenkwartier verandert de komende jaren in een levendige, groene stadswijk waar bedrijvigheid, wonen en recreëren bij elkaar horen.
Het wordt een plek waar mensen graag komen werken en fijn kunnen wonen. Een toekomstbestendige plek, waar je heerlijk kunt fietsen of wandelen langs het vele groen. Waar je tijd aan of zelfs óp het water kunt doorbrengen. Door 2.500 woningen te bouwen en de omgeving te verrijken met groen, natuur, recreatie en horeca, wordt Het Havenkwartier een uniek stadsdeel aan de Vliet waar iedere Rijswijker graag komt.

De gebiedsontwikkeling Havenkwartier was al ruim een jaar in ontwikkeling toen Urban Sync werd gevraagd om het proces met de ontwikkelaars te stroomlijnen en te zorgen voor bestuurlijke borging van de ontwikkeling. Ben was als procesmanager verantwoordelijk voor de afstemming tussen gemeentebestuur, ontwikkelaars en ambtelijke organisatie. Zijn opdracht: zorg dat de plannen op papier daadwerkelijk worden gerealiseerd en zorg voor een soepele samenwerking tussen overheid en marktpartijen.  

Conceptontwikkeling UrbanParks (VanWonen) 

Ontwikkeling Harbour Park/Indola Fabriek (Ridge en Dev_real estate) 

Sijthoff locatie (SB Projects) 

Het Havenkwartier komt vanuit een integrale ontwikkelvisie (Ontwikkelkader Havenkwartier) tot stand, in overleg en samenwerking met private partijen, elk met hun individuele ontwikkeling. Dit vereist dus goede afstemming en timing voor de contracten (IOK’s en AOK’s), de verschillende bestemmingsplannen en de inrichting van de openbare ruimte. Urban Sync heeft dit proces mede gestroomlijnd en uitgevoerd in 5 heldere stappen: 

1. We beginnen met een verkenning van de belangen van alle stakeholders: de gemeente, ontwikkelaars, ontwerpers en omwonenden; 
2. Gelijktijdig maken we een analyse van alle reeds vastgestelde kaders en afspraken; 
3. De bevindingen van stappen 1 en 2 tonen duidelijk welke kaders wel en niet uitvoerbaar zijn.  
4. De vierde stap is het maken van een duidelijke visie op de samenwerking. “Gebiedsontwikkeling is net een Tango, je danst samen met je partner(s). Als je teveel op jezelf bent gericht komt er nooit een flow in de samenwerking en is het eindresultaat onder de maat”. 
5. Tot slot maken we samen met overheid en marktpartijen een samenwerkingskader. Binnen Urban Sync noemen we dit “Syncen op inhoud”. Belangrijk is dat het helder is wie wanneer welke stappen zet, en wat het resultaat hiervan is. 

 

Resultaat

De strakkere fasering en prioritering geeft rust en duidelijkheid. Hierdoor weten de betrokken partijen beter wat van hen wordt verwacht, en wat ze van elkaar mogen verwachten. Zorgvuldigheid gaat voor snelheid, met een mooi resultaat: een levendige, groene stadswijk waar bedrijvigheid, wonen en recreëren bij elkaar horen. 

Hoe organiseer je een Partcipatieproces voor een ontwerp van landschap en woningen in Pasgeld

Pasgeld is een veelzijdig stukje Rijswijk, waarvoor gemeente Rijswijk afgewogen keuzes wil maken als het gaat om toekomstige ontwikkelingen. Hiervoor is het belangrijk om het gehele gebied integraal te bekijken. Zowel vanuit de woningopgave en mobiliteit als vanuit de mogelijkheden die gebiedsontwikkeling biedt om de kwaliteit van groen en de recreatieve en ecologische waarde een impuls te geven. De uitdaging is de juiste balans te vinden tussen lokale belangen en (regionale) opgaven.

Samen schetsen aan Pasgeld
Om tot een gedragen plan te komen waarin de balans goed is afgewogen, is Urban Sync in opdracht van de gemeente Rijswijk in maart 2021 gestart met een participatieproces, onder de noemer Schetsboek Pasgeld.
Wessel Tiessens was namens Urban Sync als onafhankelijk procesmanager verantwoordelijk voor het proces. Hij werd hierbij ondersteund door Annemiek van Bentem (sr. Communicatieadviseur) Maurits Claase (Service designer) en Jhelisa Wielkens (Y-US projectleider).
Tijdens dit proces werkte het team een jaar lang samen met inwoners, belangenverenigingen en ontwikkelaars aan een integrale visie voor Pasgeld. In een zorgvuldig en open proces is opgeroepen om ideeën te delen en was er ruimte voor het uiten van zorgen, het vinden van oplossingen en benutten van kansen.  Deze input werd door bureau KuiperCompagnons uitgewerkt in een stedenbouwkundige visie.

Hier het videoverslag van de startbijeenkomst

Online platform

In verband met de coronamaatregelen vond de participatie voornamelijk online plaats. Geïnteresseerden dachten vanaf maart mee op twee manieren: via een online platform waarop iedereen kon reageren op vragen en enquêtes (www.schetsboekpasgeld.nl) en via een klankbordgroep, die regelmatig online bij elkaar kwam en waarbij de gesprekken meer de diepte in gingen. Eind juni lieten de toen versoepelde coronamaatregelen het toe weer fysiek bij elkaar te komen. Daardoor konden de laatste twee bijeenkomsten van de klankbordgroep op locatie plaatsvinden. Ook konden we een wandeling door het gebied organiseren, op de Dag van Pasgeld. Dat maakte het mogelijk om met meer mensen in gesprek te gaan over de verschillende deelgebieden van Pasgeld.

Resultaat 

Het resultaat van het participatietraject voor Pasgeld is het Schetsboek in Potlood. Het beschrijft de opgaven en uitgangspunten en biedt een verslag van het participatieproces. Daarnaast zijn mogelijke ontwerpvarianten voor de hoofdstructuur voor het hele gebied in dit document opgenomen. Die geeft aan waar in Pasgeld ruimte is voor wonen, verkeer, groen, water, cultuurhistorie, economie en duurzaamheid. Tot slot gaat dit Schetsboek in Potlood in op varianten voor Pasgeld-West en Pasgeld-Oost.

Procesontwerp

Om het complexe participatieproces is goede banen te leiden, hebben we een strak procesontwerp opgesteld en uitgevoerd.

Online samenwerking in tijden van corona

Door de coronamaatregelen hebben we het participatieproces op een andere manier ingericht, met verschillende onlinemethoden.

Zoom

De bijeenkomsten organiseerden we voornamelijk via Zoom. Zoom maakt het mogelijk om op een laagdrempelige manier zonder account aan te hoeven maken aanwezig te zijn bij een online bijeenkomst. Deelnemers ontvingen na aanmelding een link naar de bijeenkomst. De sprekers deelden hun presentaties via het scherm. Bij de twee ‘brede’ bijeenkomsten – de startbijeenkomst en een slotbijeenkomst – zorgde een gespreksleider voor het doorlopen van het programma en het faciliteren van de vragenrondes. In de startbijeenkomst maakten we ook gebruik van de functie in Zoom om in deelgroepen uiteen te gaan.

Ook de eerste bijeenkomsten van de klankbordgroep vonden plaats via Zoom.

Mentimeter

Om reacties te peilen tijdens bijeenkomsten, maakten we gebruik van Mentimeter. Door in te loggen met een code op de website menti.com konden deelnemers op hun mobiele telefoon live enquêtes/ peilingen invullen, aangeven op een kaart van Rijswijk waar ze wonen en vragen stellen.

Mural

Mural is een digitaal werkblad waar gelijktijdig in gewerkt kan worden. Het is vergelijkbaar met het plakken van post-its bij fysieke bijeenkomsten. Mural gebruikten we tijdens de startbijeenkomst en bij de bijeenkomsten met de klankbordgroep. Deelnemers konden zelf in het werkblad hun opmerkingen plaatsen, of aan begeleiders van de bijeenkomst doorgeven wat er opgeschreven moest worden. Het online werkblad gaf visuele ondersteuning voor de dialoog die daaruit voortvloeide.

CitizenLab

Voor de participatiewebsite schetsboekpasgeld.nl gebruikten we CitizenLab. Dit is een gebruiksklaar participatieplatform met veel standaard functionaliteiten die het mogelijk maken een participatieproces op maat in te richten. Een deel van de website is direct toegankelijk, zodat iedereen die geïnteresseerd is belangrijke informatie kan vinden (uitgangspunten, Q&A, bibliotheek met documenten etc.), bijeenkomsten kan terugkijken en verslagen kan lezen. Wie een reactie of idee wil achterlaten, maakt daarvoor eerst eenvoudig een account aan. Voor de klankbordgroep is in CitizenLab een eigen ‘ruimte’ ingericht, waar alleen klankbordgroepleden en leden van het projectteam toegang toe hebben. Daar deelden het projectteam en de klankbordgroepleden informatie met elkaar.

Klankbordgroep Pasgeld

Om de ideeën uit de online omgeving en de plannen van de ontwerpers meer richting te geven, hebben we een klankbordgroep samengesteld met 12 deelnemers, in een vaste samenstelling. De leden van de klankbordgroep zijn bewoners uit Pasgeld (3) en andere wijken van Rijswijk (4), een geïnteresseerde toekomstige bewoner (1), een ondernemer (1) en vertegenwoordigers van belangenorganisaties (3). Na de startbijeenkomst zijn we vier keer digitaal en twee keer fysiek met de klankbordgroep bij elkaar gekomen om de visie te bespreken voor Pasgeld.

Het was een intensief traject waarbij de klankbordgroep ongeveer om de week bij elkaar kwam in avondbijeenkomsten van circa 2,5 uur. Bij elke bijeenkomst is rekening gehouden met de verschillende kennisniveaus van de klankbordgroepleden. Om een goede basis te bieden, zijn presentaties gegeven om het kennisniveau gelijk te trekken, om vervolgens over de onderwerpen in gesprek te gaan. Ondanks de digitale samenwerking is er in de klankbordgroep een goede dialoog gevoerd, met respect voor de verschillende meningen en belangen.

Kinderschetsboek (voorjaar)

Hoe zouden kinderen een nieuwe woonwijk ontwerpen? Wat moeten we in hun ogen zeker niet vergeten? En wat mag wat hen betreft juist verdwijnen? Dat vroegen we in het Kinderschetsboek Pasgeld, dat is uitgedeeld op de twee basisscholen in RijswijkBuiten en te downloaden was vanaf de website. Op de twee scholen is een korte workshop ‘hoe ontwerp je een wijk’ gegeven. De klassen gingen in groepjes aan de slag om hun woonwijk te ontwerpen. Het doel van de lessen was om kinderen mee te nemen met het ontwerp- en bouwproces van een nieuwbouwwijk en ook de wensen en opmerkingen van kinderen mee te nemen in de planvorming. Naast de lessen konden de kinderen ook individueel het kinderschetsboek invullen en inleveren. Compleet met juryrapport werden drie winnaars met de beste ideeën in het zonnetje gezet.

Dag van Pasgeld

Op 26 juni organiseerde de Gemeente Rijswijk samen met het projectteam van Urban Sync de Dag van Pasgeld. Zo’n 60 deelnemers liepen een wandelroute door Pasgeld. Op de wandelroute waren verschillende Pasgeldposten waar de deelnemers konden luisteren naar korte presentaties over het desbetreffende gebied. Daarnaast was er voldoende ruimte voor vragen en het voeren van een gesprek.
Een uitgebreid verslag van de Dag van Pasgeld leest u hier.

Bekijk deze video voor een terugblik van de Dag van Pasgeld.