Rhapsody in West

Rhapsody in West, het nieuwe woningbouwcomplex in de Kolenkitbuurt in Amsterdam West, is een uitzonderlijk project. Niet alleen omdat het een meer dan energieneutraal gebouw is met 239 appartementen – op zichzelf al bijzonder – maar vooral omdat alle betrokkenen naar elkaar geluisterd hebben en dat het hele traject zijn blijven doen. Dit project toont aan dat luisteren naar elkaar en naar de omgeving de allermooiste resultaten kunnen opleveren. Van belang is dan wel dat je dit vanaf het begin doet.

Met een torenhoge ambitie zijn wij, Tangram Architecten en Urban Sync, in 2014 op pad gegaan om in Amsterdam West mee te doen aan een nieuwe en innovatieve tender. Het stadsdeel Amsterdam West had voor de uitgifte van deze kavel er eens een keer niet voor gekozen om voor het hoogste bod te gaan maar voor de kwaliteit van het plan. Daarbij lag de focus op duurzaamheid en de toegevoegde waarde voor de buurt. Voor de opdrachtgevende rol kwam het team uit bij de bouw- ontwikkelcombinatie SBB Bouwen en Ontwikkelen / De Nijs projectontwikkeling.

Luisteren naar de Buurt

In plaats van direct plannen maken zijn we eerst gaan praten met partijen in de buurt. In de eerste ronde van de tender hadden wij geen uitgewerkt stedenbouwkundig ontwerp in gedachten, maar wel hoe het complex niet alleen voor de toekomstige bewoners maar ook voor de buurt een meerwaarde kon opleveren. In de Kolenkitbuurt was op dat moment veel gaande. Na jaren van stagnatie door de crisis waren de woningbouwcorporaties weer begonnen met de broodnodige renovatie en vernieuwing van hun bezit in de buurt. Van de beloofde toevoeging van een ander soort woningvoorraad (middeldure huur of goedkope koop) was tot dan toe weinig terecht gekomen en dat zou met de start van deze nieuwe bouwopgaaf weer op gang komen. Dat nam niet weg dat de lege kavel waar gebouwd zou moeten worden op dat moment een belangrijke rol speelde in de buurt. Het was in gebruik als verblijfsgroen ondanks het feit dat het daar niet toe bestemd was.

Urban Sync heeft stadmakers en kunstenaars die al genesteld waren in de wijk betrokken bij het project. Zij zijn in staat geweest om de stem van mensen die zich niet snel uitspreken te laten horen. Het kunstenaarscollectief Cascoland is, na enig tegensputteren door de gemeente, begonnen met het toegankelijk en prettig maken van het verwilderde groen op de kavel. Vanuit de behoeften uit de buurt was Cascoland gaan programmeren en met succes was het verwilderde groen verworden tot een parkje waar men kon hangen, liggen, barbecueën, samenkomen, overheen lopen, fruit oogsten of zelfs kippen houden. In een buurt waar de gezinnen groot zijn en de woningen klein, zijn dergelijke plekken essentieel voor de leefbaarheid in een buurt.

In de tweede fase van de wedstrijd, toen we nog met drie partijen over waren, zijn we verder gegaan met luisteren.

Urban Sync heeft de neuzen van alle betrokken professionals dezelfde kant op gezet met een plan van aanpak met daarin de ingrediënten voor het maken van die gemeenschap. In het plan van aanpak stond onder andere de realisatie van een ankerplek gedurende ontwikkeling, bouw en na realisatie, van waaruit alle programmering kon plaatsvonden. Urban Sync heeft de basis gelegd voor een team (bestaande uit ontwikkelaars, gemeente, kunstenaars/stadmakers, co-creatie specialisten, belegger en bouwers) dat op elkaar ingespeeld was en elkaar uitdaagde om nog betere voorzieningen en programma te maken.

Er is een integraal ontwerpteam is opgezet. Ontwikkelaars, aannemers, bouwtechnische specialisten, duurzaamheidsspecialisten, kenners op het gebied van geluid zijn door ons uitgedaagd om, met de input vanuit de buurt en de wens om meer dan energieneutraal te ontwerpen en bouwen, over de grenzen van hun vakgebied heen te kijken en te komen met innovatieve oplossingen voor dit zeer complexe stukje nieuwe stad.

Tevens heeft Urban Sync actief bewoners betrokken met bewonersbijeenkomsten en klankbordgroepen om de openbare en gemeenschappelijke buitenruimte in te richten en daar programma voor te maken.

Voordelen

De voordelen van het betrekken van alle stakeholders bij de ontwikkeling en realisatie van Rapsody in West liggen vooral bij:

community building – bewoners, gebruikers, stadsdeel en andere betrokkenen worden actief betrokken bij het vormgeven van hun directe woonomgeving en leren elkaar kennen. Bekend maakt bemind- wat zorgt voor een beter gevoel van welbevinden;
slagkracht – omdat binnen het platform alle betrokken partijen al verzameld zijn kan snel gereageerd worden op mogelijke problemen die optreden of kansen die ontstaan in het plangebied en kan adequaat gereageerd worden;
actieve participatie is een wens van Stadsdeel West en van bewoners – ook door het stadsdeel wordt actief naar manieren gezocht om bewoners te betrekken bij hun buurt en bewoners geven aan daar behoefte aan te hebben.

Foto: Meijeske Fotografie

Vorm volgt (buurt) functie

Zo is de vorm van het gebouw ontstaan vanuit de wens om de buurt af te schermen voor het geluid van de snelweg A10 maar ook vanuit de gedachte dat een ronde gevel energetisch de beste resultaten geeft. Tussen de gebouwen is de kavel open en toegankelijk voor de bewoners en mensen uit de buurt. En aangezien het een voorwaarde was om parkeren op eigen kavel op te lossen is het maaiveld hellend opgetild om onderin het gebouw de ruimte te geven voor het parkeren en daarboven ruimte te laten voor ontmoeting. Om aansluiting te krijgen bij de Kolenkitkerk is de basis van het gebouw ontworpen in dezelfde rode baksteen en om aansluiting te krijgen bij de woningen tegenover zijn grondgebonden woningen met hun voordeur aan de straat geplaatst. Op alle fronten dus een appartementencomplex dat correspondeert met zowel harde en zachte waarden van de directe omgeving.

Inmiddels is het project opgeleverd en wonen er vele verschillende Amsterdammers naar grote tevredenheid. De plek voor ontmoeting, de ankerplek, die tijdens de hele ontwikkeling in en rondom het project een plek heeft gehad, is geland in het midden van de openbaar toegankelijke tuin en wordt geprogrammeerd door community managers die in het complex wonen.

Niet voor niets heeft Rhapsody de SKG award gewonnen in 2021.

Tevens is Rhapsody volgens het publiek het Beste gebouw van Amsterdam 2020 (Gouden A.A.P.) en is het opgenomen in het Jaarboek Architectuur in Nederland 2019/2020. Het gebouw en het concept zijn daarnaast genomineerd geweest voor verschillende andere prijzen: BNA Gebouw van het Jaar 2020; ARC Award Best Architecture 2019; StiB Award 2019; Zuiderkerkprijs Amsterdam 2019: Woongebouw van het Jaar 2019 en de Building of the Year 2021 van ArchDaily.

3e foto met mensen in kas uit headerafbeelding door: Meijeske Fotografie

LUDENZ

In LUDENZ staat de spelende mens centraal. Van jong tot oud blijven we spelen, oftewel leren, sporten, ondernemen, uitvinden of samenkomen. In ons concept maken we gebruik van de kwaliteiten die reeds in de buurt aanwezig zijn. Samen met Ballast Nedam West en Mecanoo ontwikkelde Urban Sync een visie op gezinsvriendelijke hoogbouw voor een Rotterdamse tuinstadswijk.We ontwikkelden twee uitzonderlijke woonconcepten waar spelen, ondernemen en ontmoeten centraal staan. We ontwierpen niet alleen de fysieke gebouwen, maar we bouwden ook verder aan een sociaal maatschappelijke structuur in de wijk waardoor er meer interactie en ontmoeting plaats kon vinden tussen de verschillende bestaande en nieuwe bewoners. Vanuit de behoeftes uit de wijk en de ruimtelijke kansen is het concept ontwikkeld voor de tuinstad 2.0: LUDENZ.

Gezinsvriendelijke hoogbouw We hebben bij het ontwerp gebruik gemaakt van de aanbevelingen uit de studie “gezinsvriendelijke hoogbouw” waar Wessel in samenwerking met het ministerie van VROM bij betrokken was. Kinderen spelen anders naarmate ze ouder worden. Ze ontdekken steeds een stukje wereld verder van huis:

- 0-5 jaar: kinderen spelen vlak bij huis op de stoep of in de tuin. In hoogbouw kan dit bijvoorbeeld een kleine speelplek op elke verdieping zijn.

- 6-12 Kinderen verkennen de wereld om zich heen. Sociale ontwikkeling, constructiespel, grove motoriek en fantasie zijn voor deze leeftijd belangrijke kenmerken in het spel.

- Kinderen van 6-12 jaar uit buurten met alleen laagbouw gaan al alleen op pad binnen ongeveer een straal van 300 meter rond de woning.

- Oudere kinderen, van boven de 12 jaar gaan zich langzaam meten met volwassenen. Het spelen is meer gericht op met name balspelen, skaten en elkaar ontmoeten

- In een flat is er een speelprobleem voor kinderen na het vierde levensjaar. Op dat moment zijn ze toe aan het verder ontdekken van de wereld om hen heen. Een mogelijke oplossing voor een speelplek dicht bij de woning het naar boven brengen van de straat door ook op hoogte speelplekken aan te brengen.

- Schakelen van liften zodat er sociale buurten ontstaan: door de liften zo te organiseren dat ze de onderste helft of de bovenste helft bedienen ontstaat er meer contact tussen boven en onderburen.

- Een spiegel in de lift zorgt ervoor dat de ruimte groter lijkt en minder benauwend is. Verder heeft een spiegel een psychologisch effect; men wordt letterlijk met zichzelf geconfronteerd. Dit kan vandalisme verlagend werken.

Ontwerpprincipes LUDENZ geeft op een innovatieve en creatieve manier invulling aan de behoeften van de spelende mens, jong en oud. In de plint van TOREN een buurtkamer, een plek voor jong en oud. Overdag een kinderdagverblijf, s’middags een buitenschoolse opvang en ‘s avonds een plek om te spelen, te werken of te ontspannen. De buurtkamer is een huiskamer waarin je op een informele manier je buren kan ontmoeten of kan werken. De begane grond heeft een volledig transparante gevel en heeft een hoogte van 4 meter. Er zijn grote harmonica schuifdeuren die zorgen voor een vloeiende overgang tussen de binnenruimte en de tuin. Op deze manier ontstaat ook binnen een ontspannen groene sfeer waarin de seizoenen zichtbaar en voelbaar zijn. Nu nog een locatie Het plan heeft zeer goede kritieken gekregen op ontwerp en concept: “Het onderdeel stedenbouw en architectuur is op een uitmuntende wijze uitgewerkt en heeft de beoordelingscommissie verrast. Het sterke concept uit de visie is op goede wijze uitgewerkt. (Jury rapport Gemeente Rotterdam) Ondanks de lovende beoordeling op architectuur en concept, heeft onze visie nog geen locatie gevonden.

Toekomstbestendige campus Universiteit Twente

In opdracht van Woningcorporatie De Veste heeft Urban Sync een visie gemaakt voor het toekomstbestendig maken van de meer dan 2.000 studentenwoningen op de Campus. Samen met De Veste, studenten, ondernemers, Gemeente Enschede en Universiteit Twente zijn in workshops trends en ideeen omgezet in mooie concepten voor de toekomst. Naast een visie op duurzaamheid is een concept uitgewerkt voor de nieuwbouw van ‘het ondernemershuis’ een plek waar studeren, zelf ondernemen en wonen, op een ideale manier bij elkaar komen. Een ander concept richt zich op het samenbrengen van mensen met diverse nationaliteiten en culturen in de ‘internationale campus’. Intensief contact tussen Nederlandse en internationale studenten is hierbij de basis.

Op Dreef studentenhuisvesting

In Op Dreef komen 629 studentenwoningen van verschillende afmetingen waaronder ook een deel geschikt voor studenten in een rolstoel. De studenten beschikken over alle faciliteiten in hun kamer én kunnen gebruik maken van de vele terrassen buiten en gezamenlijke ruimten om te relaxen, studeren, film te kijken en te sporten.

Verbinding van de bewoners in Overvecht

Wat wij vooral belangrijk vonden bij de manier waarop het gebouw functioneert is dat het een verbinding aangaat met de bewoners in de wijk Overvecht. In onze visie is het een gebouw waar de wijk zich welkom voelt en activiteiten onderneemt maar ook van waaruit de studenten de wijk in gaan om ervaring op te doen en ervaring te delen. De plint van het gebouw gaat daarin voorzien met grote transparante ruimten waar iedereen terecht kan voor goede koffie, lunch en bijvoorbeeld een lekkere pizza. Er zijn werkplekken, vergaderruimten en zaaltjes waar iedereen terecht kan. Tegelijkertijd worden er activiteiten georganiseerd voor en door de buurt en een programma opgezet waarmee studenten de wijk in gaan. Een bijzondere toevoeging is het Healthy Urban Living Lab van waaruit Healthy Urban Living in de praktijk wordt gebracht door onderzoek, onderwijs en programma voor een gezond Utrecht Overvecht.

Duurzaamheid

Deze gezonde ambities zijn ook terug te vinden in de manier waarop het gebouw presteert in energiegebruik en duurzaamheid. Het gebouw levert meer energie op dan het gebruikt en daarnaast heeft het een GPR score van maar liefst 8,6.

Urban Sync heeft met ontzettend veel plezier deze tender begeleid en het concept van Op Dreef bedacht. Tijdens de realisatie van het project zal Urban Sync betrokken zijn bij het procesmanagement voor het realiseren van de publiekstoegankelijke voorzieningen op de begane grond.

De Woonfabriek: CPO traject

Behoud en transformatie voormalige conservenfabriek

De voormalige conservenfabriek Tieleman & Dros in Leiden zou gesloopt worden en was lange tijd onverkoopbaar omdat een haalbaar plan maken niet mogelijk leek. Traditionele ontwikkelaars zagen er geen heil in. Marion de Haan (Urban Sync) en Nathalie van Hoeven (Beat Development) maakten een planconcept waarmee dit industriële erfgoed toch verkocht kon worden en ook behouden kon blijven door transformatie naar woningen door de nieuwe bewoners zelf (CPO).

In samenwerking met de Gemeente Leiden, de toenmalige eigenaar, werd een prijsvraag voor bouwgroepen georganiseerd, werden open dagen gehouden en werd het proces voorbereid. Een cooperatie van 16 huishoudens heeft de fabriek gekocht en ontwikkeld tot woningen op maat onder begeleiding van professionals (GAAGA Architecten, Vink Bouw en en OntwerpJeWoning). De bewoners wonen sinds 2016 met veel plezier in hun prachtige woningen van 50 tot 200 m2, waarvan 12 in de oude fabriek en 4 in de nieuwbouw.

Voor meer informatie, kijk op de website van GAAGA Architecten.