Co-creatie en stadmaken in Haarlem Spoorzone Zuidwest

De Spoorzone Zuidwest in Haarlem staat aan de vooravond van een ware transformatie van gemengd gebied met veel bedrijvigheid naar een woonwijk met verschillende functies. Het is een van de ontwikkelzones die Haarlem heeft aangewezen om in de vraag aan nieuwe woningen te kunnen voorzien. In het gehele gebied zullen in fasen meer dan 2000 woningen worden gerealiseerd. Om de plannen naar een goede uitvoering te begeleiden, hebben alle stakeholders een rol, gestuurd door de belangen die zij ieder hebben.

Samen met de stakeholders gaan wij de belangen verder identificeren en op elkaar afstemmen (synchroniseren) met bijzondere aandacht voor de huidige en toekomstige bewoners en ondernemers. Dit doen wij in opdracht van Ontwikkelcombinatie Spoorzone West (HBB/Hoorne Vastgoed) en samen met Floor Ziegler een stadmaker die op creatieve wijze mensen verbindt. 

Uitgangspunt daarbij is dat er gebruik gemaakt wordt van enerzijds bestaande energie en ontwikkelingen die in de buurt al gaande zijn en anderzijds de impuls die (nieuwe) bewoners geven aan een buurt als zij actief betrokken raken bij het inrichten van hun nieuwe woonomgeving. Een netwerkbenadering waarbinnen zowel top-down beslissingen als bottom-up initiatieven een plaats krijgen. Deze benadering ziet de betrokken stakeholders als gelijkwaardige actoren, die alleen door samen te werken een aantal gezamenlijke doelen kunnen uitvoeren. 

Gezien de grootte van de ontwikkeling en de complexiteit in de buurt zijn wij stadmakerstraject en een co-creatie traject gestart. Het stadmakerstraject ziet op het maken van gemeenschappen en het identificeren van behoeften en het co-creatietraject ziet op het betrekken van bewoners en ondernemers bij de daadwerkelijke inrichting en ontwikkeling. Deze trajecten raken elkaar en kunnen elkaar voeden. Op basis een plan van aanpak is een co-creatie traject en stadmakerstraject gestart waarin ontwikkelaar, gemeente en buurt samenwerken.  

Eerst heeft de luisterfase plaatsgevonden met gesprekken en een tentoonstelling over de wijk waarin verhalen en meningen zijn opgehaald. Na ommekomst van de luisterfase komt de co-creatie in de ontwikkelfase. De grote kick-off van de ontwikkelfase was het Zuidwestival met activiteiten door de hele wijk heen en informatie op het hoofdpodium.  

https://youtu.be/agPYTC0YGhc

Na het Zuidwestival stonden we klaar om met co-creatie en stadmaken de input op te halen uit de buurt voor de stedenbouwkundig visie. Door de lock-down in verband met het corona-virus hebben we de co-creatie volledig online in moeten richten. Hoe dit gegaan is lees je in deze blog. 

De resultaten van co-creatie en stadmaken in deze afgelopen periode worden nu gedocumenteerd en gepresenteerd aan bewoners en betrokken organisaties. Zie ook het interview in het Haarlems Dagblad met Francine Houben van Mecanoo, Floor Ziegler en onze partner Sanne Botterweg.

De Duurzaamste Kilometer van Nederland is ons langst lopende project geweest, van 2018 tot 2023. De ambitie is om het gebied rondom het station van Leiden en de Schipholweg, tot de meest duurzame kilometer van Nederland om te vormen. Het is een complexe uitdaging om het gebied – waar dagelijks meer dan 70.000 mensen gebruik van maken – vóór 2025 te veranderen in de Duurzaamste Kilometer van Nederland.

Waarom?
Heel simpel: omdat we een gezonde leefomgeving willen! De toekomst is duurzaam! De toekomst is dichtbij! Overheid, samenleving en economie ontketenen een groene revolutie, waarbij geen moment te verliezen is. De tijd is daarom aangebroken om van dit gebied in hoog tempo een plek te maken waar duurzaam denken en duurzaam doen de praktijk zijn. We beginnen in Leiden maar hebben de ambitie een voorbeeld te zijn voor de wereld.


Wat?
Met burgers, bedrijven, organisaties, gemeente, waterschap en provincie vormen we een coalitie van vooruitstrevendheid. Overeengekomen in een Green Deal, gesloten door deelnemers van het eerste uur en geconcretiseerd in duurzame cases die op dit moment al worden uitgewerkt.

Middle-up- down Gebiedsontwikkeling
Niet top-down, niet bottom-up, maar Middle-up-down. Deze gebiedsontwikkeling bestaat uit een continue samenwerking en afstemming tussen bewoners, ondernemers, overheden, ontwikkelaars en andere betrokkenen. De kracht van de samenwerking in de DZKM zit hem in het win-win denken. Bewoners en ondernemers denken mee met de plannen van de gemeente. Er zijn zeven thema’s gedefinieerd (zie onder) binnen de DZKM, de projecten vallen telkens onder een of meerdere thema’s.

Projecten
Voorbeelden van een aantal duurzame pilot projecten binnen DZKM:

  • Waterdaken
  • Circulair slopen
  • Electrisch auto delen
  • Duurzaam inkopen
  • Vergroenen van gebouwen;

Er is samengewerkt op zowel top-down overheidsbeleid als concrete bottom-up projecten. Alle projecten binnen de Duurzaamste Kilometer vallen onder één van de zeven thema’s die gedefinieerd zijn door de partners van de Duurzaamste Kilometer.

 

Urban Sync: Creatieve concept ontwikkeling en hands-on procesmanagement

Het team van Urban Sync richt zich binnen het project op de bestuurlijke afstemming en de lange termijnvisie van de DZKM. Daarnaast focussen we ons op de realisatie van The Field. Hier realiseren we een verassende en creatieve plek waar bewoners en gebruikers van het stationsgebied kunnen werken en ontspannen. Dit kan in een van de acht tiny offices of in het circulaire paviljoen. Deze tijdelijke gebouwtjes en het weelderige groen zorgen voor een hele verassende werkomgeving, pal naast het station in Leiden. Hierdoor ontstaat er een creatieve sfeer die weer energie en inspiratie geeft voor verdere projecten in de DZKM.

Mini-congres als slotbijeenkomst (jan 2024)

US’ers Per Prins, Sandra Rinck en Gislaine de Boer organiseerden samen met community manager & projectleider Erik Krijnsen een inspirerend en duurzaam minicongres: ‘Duurzaamste Kilometer meets MIRT’ (MIRT= Meerjarenprogramma Infrastructuur Ruimte & Transport). Op het congres kwam de Duurzaamste Kilometer community nog één keer samen met personen en organisaties die de afgelopen jaren betrokken waren of een bijdrage hebben geleverd. Ook aanwezig waren projectmedewerkers van de MIRT-verkenning Leiden Centraal, aan wie 5 jaren aan geleerde lessen werd doorgegeven.

Cartesiusdriehoek

een wijk om te genieten, waar je gezond ouder kan worden

Met het plan voor de nieuwe Cartesiusdriehoek zetten we een nieuwe stap in de gebiedsontwikkeling van de 21ste eeuw. De basis is een duurzame en gezonde leefomgeving voor jong en oud om gelukkiger te leven en ouder te worden. Hierbij staat het dagelijks leven in de wijk centraal waarbij lessen geleerd over gezond en gelukkig heel oud worden elders in de wereld (de zogenaamde Blue Zones) worden gebruikt.

De Cartesiusdriehoek is een bedrijventerrein van circa 13 hectare in Utrecht dat ingeklemd ligt tussen 2 drukke spoortraces, station Zuilen en de Cartesiusweg. Dit gebied wordt omgevormd tot een nieuwe duurzame, gezonde woonwijk met circa 2.600 woningen en 25.000 m2 voorzieningen. Urban Sync werd door MRP Development en Ballast Nedam Development benaderd om een sterk concept neer te zetten voor de tender, uitgeschreven door NS Vastgoed en de gemeente Utrecht. Het uiteindelijke concept bouwt verder voort op de ambities van de NS en de Gemeente Utrecht met betrekking tot ‘healthy urban living’.

Hard- en software

Daar waar Mecanoo als architect de gebouwde leefomgeving tot leven bracht (de ‘hardware’) richtte Urban Sync zich op het scherper krijgen van de dagelijkse leefomgeving (de ‘software’) en het binden van Utrechtse stakeholders aan het project. Hierbij is gekozen om gebruik te maken van lessen geleerd over een gezonde leefomgeving in de Blue Zones in de wereld, waar mensen langer en gelukkiger leven. Deze lessen zijn gesynct en afgestemd op de potentie van de locatie en de kracht van Utrechtse partijen.

Het winnende concept van ons consortium is het realiseren van een gezonde wijk, geïnspireerd door wetenschappelijk onderzoek naar de Blue Zones van onder andere Michel Poulain en verwoord door Dan Buettner. Deze kennis over plekken in de wereld waar mensen gezond heel oud worden, gaan we nu toepassen in een stedelijke context, waarin een hechte community, ontmoeting, natuurlijke beweging, gezonde voeding en zingeving centraal staan. Deze uitgangspunten komen terug in alle elementen van het plan, zoals het ontwerp, de programmering, de gebiedsorganisatie en de omgevingsparticipatie.

Park en CAB gebouw

Het plan heeft een park dat alle bouwblokken verbindt en uitmondt in het CAB gebouw, een voormalige busremise. Van oudsher werd de Cartesiusdriehoek gebruikt als rangeerterrein en werkplaats van de NS. Het park en het monumentale CAB gebouw vormen samen de spil van de wijk, waar elkaar ontmoeten en activiteit belangrijke elementen zijn. Deze zone zal in de toekomst flexibel geprogrammeerd worden, gebaseerd op de behoefte van de wijk. Urban Sync heeft een voorzet voor de programmering gegeven, die nog verder afgestemd moet worden met onder meer bewoners en ondernemers. Onderdelen zijn het CAB LAB en de CAB-remise.

In het CAB LAB gaat het consortium in nauwe samenwerking met onder meer vier Nederlandse universiteiten, het RIVM, verzekeraar ONVZ en een keur aan potentiële gebruikers werken aan de uitwerking en adoptie van het concept. Een van de onderwerpen op de agenda is het positief beïnvloeden van gezond en gelukkig leven en het meten en monitoren daarvan. De CAB-remise, bij de entree van de wijk en NS-station Zuilen, geeft invulling aan de hoge ambities op het gebied van mobiliteit. Dit is de plek waar diverse soorten milieuvriendelijke vervoermiddelen klaarstaan voor de wijkbewoners. De Cartesiusdriehoek zal een van de meest OV- en fietsvriendelijke wijken van Nederland worden.

Waarmaken

Nu is de periode van het waarmaken van het concept aangebroken. Een wijk waar iedereen welkom is in een omgeving met een positieve impact op gezond en gelukkig wonen voor de bewoners die in een van de 2.500 woningen komen te wonen. Urban Sync is, in opdracht van MRP en Ballast Nedam, onder meer bezig met een meetsysteem en een team van wetenschappers op te tuigen zodat we kunnen meten, monitoren en bijsturen op gezond leven en genieten. We gaan er met het consortium, de bewoners, de buurt, ondernemers, NS en de gemeente iets moois van maken!

LUDENZ

In LUDENZ staat de spelende mens centraal. Van jong tot oud blijven we spelen, oftewel leren, sporten, ondernemen, uitvinden of samenkomen. In ons concept maken we gebruik van de kwaliteiten die reeds in de buurt aanwezig zijn. Samen met Ballast Nedam West en Mecanoo ontwikkelde Urban Sync een visie op gezinsvriendelijke hoogbouw voor een Rotterdamse tuinstadswijk.We ontwikkelden twee uitzonderlijke woonconcepten waar spelen, ondernemen en ontmoeten centraal staan. We ontwierpen niet alleen de fysieke gebouwen, maar we bouwden ook verder aan een sociaal maatschappelijke structuur in de wijk waardoor er meer interactie en ontmoeting plaats kon vinden tussen de verschillende bestaande en nieuwe bewoners. Vanuit de behoeftes uit de wijk en de ruimtelijke kansen is het concept ontwikkeld voor de tuinstad 2.0: LUDENZ.

  Gezinsvriendelijke hoogbouw We hebben bij het ontwerp gebruik gemaakt van de aanbevelingen uit de studie “gezinsvriendelijke hoogbouw” waar Wessel in samenwerking met het ministerie van VROM bij betrokken was. Kinderen spelen anders naarmate ze ouder worden. Ze ontdekken steeds een stukje wereld verder van huis:

    • 0-5 jaar: kinderen spelen vlak bij huis op de stoep of in de tuin. In hoogbouw kan dit bijvoorbeeld een kleine speelplek op elke verdieping zijn.
    • 6-12 Kinderen verkennen de wereld om zich heen. Sociale ontwikkeling, constructiespel, grove motoriek en fantasie zijn voor deze leeftijd belangrijke kenmerken in het spel.
    • Kinderen van 6-12 jaar uit buurten met alleen laagbouw gaan al alleen op pad binnen ongeveer een straal van 300 meter rond de woning.
    • Oudere kinderen, van boven de 12 jaar gaan zich langzaam meten met volwassenen. Het spelen is meer gericht op met name balspelen, skaten en elkaar ontmoeten
    • In een flat is er een speelprobleem voor kinderen na het vierde levensjaar. Op dat moment zijn ze toe aan het verder ontdekken van de wereld om hen heen. Een mogelijke oplossing voor een speelplek dicht bij de woning het naar boven brengen van de straat door ook op hoogte speelplekken aan te brengen.
    • Schakelen van liften zodat er sociale buurten ontstaan: door de liften zo te organiseren dat ze de onderste helft of de bovenste helft bedienen ontstaat er meer contact tussen boven en onderburen.
    • Een spiegel in de lift zorgt ervoor dat de ruimte groter lijkt en minder benauwend is. Verder heeft een spiegel een psychologisch effect; men wordt letterlijk met zichzelf geconfronteerd. Dit kan vandalisme verlagend werken.

Ontwerpprincipes LUDENZ geeft op een innovatieve en creatieve manier invulling aan de behoeften van de spelende mens, jong en oud. In de plint van TOREN een buurtkamer, een plek voor jong en oud. Overdag een kinderdagverblijf,  s’middags een buitenschoolse opvang en ‘s avonds een plek om te spelen, te werken of te ontspannen. De buurtkamer is een huiskamer waarin je op een informele manier je buren kan ontmoeten of kan werken. De begane grond heeft een volledig transparante gevel en heeft een hoogte van 4 meter. Er zijn grote harmonica schuifdeuren die zorgen voor een vloeiende overgang tussen de binnenruimte en de tuin. Op deze manier ontstaat ook binnen een ontspannen groene sfeer waarin de seizoenen zichtbaar en voelbaar zijn. Nu nog een locatie Het plan heeft zeer goede kritieken gekregen op ontwerp en concept: “Het onderdeel stedenbouw en architectuur is op een uitmuntende wijze uitgewerkt en heeft de beoordelingscommissie verrast. Het sterke concept uit de visie is op goede wijze uitgewerkt. (Jury rapport Gemeente Rotterdam) Ondanks de lovende beoordeling op architectuur en concept, heeft onze visie nog geen locatie gevonden.  

Toekomstbestendige campus Universiteit Twente

In opdracht van Woningcorporatie De Veste heeft Urban Sync een visie gemaakt voor het toekomstbestendig maken van de meer dan 2.000 studentenwoningen op de Campus. Samen met De Veste, studenten, ondernemers, Gemeente Enschede en Universiteit Twente zijn in workshops trends en ideeen omgezet in mooie concepten voor de toekomst. Naast een visie op duurzaamheid is een concept uitgewerkt voor de nieuwbouw van ‘het ondernemershuis’ een plek waar studeren, zelf ondernemen en wonen, op een ideale manier bij elkaar komen. Een ander concept richt zich op het samenbrengen van mensen met diverse nationaliteiten en culturen in de ‘internationale campus’. Intensief contact tussen Nederlandse en internationale studenten is hierbij de basis.

Op Dreef studentenhuisvesting

In Op Dreef komen 629 studentenwoningen van verschillende afmetingen waaronder ook een deel geschikt voor studenten in een rolstoel. De studenten beschikken over alle faciliteiten in hun kamer én kunnen gebruik maken van de vele terrassen buiten en gezamenlijke ruimten om te relaxen, studeren, film te kijken en te sporten.

Verbinding van de bewoners in Overvecht

Wat wij vooral belangrijk vonden bij de manier waarop het gebouw functioneert is dat het een verbinding aangaat met de bewoners in de wijk Overvecht. In onze visie is het een gebouw waar de wijk zich welkom voelt en activiteiten onderneemt maar ook van waaruit de studenten de wijk in gaan om ervaring op te doen en ervaring te delen. De plint van het gebouw gaat daarin voorzien met grote transparante ruimten waar iedereen terecht kan voor goede koffie, lunch en bijvoorbeeld een lekkere pizza. Er zijn werkplekken, vergaderruimten en zaaltjes waar iedereen terecht kan. Tegelijkertijd worden er activiteiten georganiseerd voor en door de buurt en een programma opgezet waarmee studenten de wijk in gaan. Een bijzondere toevoeging is het Healthy Urban Living Lab van waaruit Healthy Urban Living in de praktijk wordt gebracht door onderzoek, onderwijs en programma voor een gezond Utrecht Overvecht.

Duurzaamheid

Deze gezonde ambities  zijn ook terug te vinden in de manier waarop het gebouw presteert in energiegebruik en duurzaamheid. Het gebouw levert meer energie op dan het gebruikt en daarnaast heeft het een GPR score van maar liefst 8,6.

Urban Sync heeft met ontzettend veel plezier deze tender begeleid en het concept van Op Dreef bedacht. Tijdens de realisatie van het project zal Urban Sync betrokken zijn bij het procesmanagement voor het realiseren van de publiekstoegankelijke voorzieningen op de begane grond.

 

De Woonfabriek: CPO traject

Behoud en transformatie voormalige conservenfabriek

De voormalige conservenfabriek Tieleman & Dros in Leiden zou gesloopt worden en was lange tijd onverkoopbaar omdat een haalbaar plan maken niet mogelijk leek. Traditionele ontwikkelaars zagen er geen heil in. Marion de Haan (Urban Sync) en Nathalie van Hoeven (Beat Development) maakten een planconcept waarmee dit industriële erfgoed toch verkocht kon worden en ook behouden kon blijven door transformatie naar woningen door de nieuwe bewoners zelf (CPO).

In samenwerking met de Gemeente Leiden, de toenmalige eigenaar, werd een prijsvraag voor bouwgroepen georganiseerd, werden open dagen gehouden en werd het proces voorbereid. Een cooperatie van 16 huishoudens heeft de fabriek gekocht en ontwikkeld tot woningen op maat onder begeleiding van professionals (GAAGA Architecten, Vink Bouw en en OntwerpJeWoning). De bewoners wonen sinds 2016 met veel plezier in hun prachtige woningen van 50 tot 200 m2, waarvan 12 in de oude fabriek en 4 in de nieuwbouw.

Voor meer informatie, kijk op de website van GAAGA Architecten.