Een gezonde leefomgeving is een mensenrecht
Als het aan de raad van Europa ligt dan wordt een gezonde leefomgeving een elementair mensenrecht voor alle burgers in Europa. Als die burgers vinden dat hun nationale regering tekortschiet, kunnen ze in de toekomst naar het Europees hof voor de rechten van de Mens in Straatsburg stappen (1). Dat is goed nieuws! Maar wat is een gezonde leefomgeving eigenlijk?
Een gezonde leefomgeving houdt meer in dan dat mensen niet ziek worden. Een omgeving moet bijdragen aan het fysieke, sociale en psychische welzijn van mensen. In andere woorden, een gezonde leefomgeving moet niet alleen gezondheid beschermen. Het moet het ook bevorderen. Denk hierbij aan het stimuleren van bewegen of ontmoeting. Maar ook het eten van gezond voedsel en je religie kunnen beoefenen.
Kan ik dan ook naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens als ik een saaie buurman heb of als er te veel friettenten bij mij in de buurt zitten? Hoewel het mij amusant lijkt dat mijn buurman door het Europees Hof wordt verplicht om vaker een praatje te maken, of de friettent verplicht groente op zijn menu moet zetten, zal het antwoord op de vraag toch echt nee zijn. Het erkennen van het recht op een gezonde leefomgeving is belangrijk en dit recht moet er zeker komen, maar een gezonde leefomgeving is complex en bestaat uit een ontelbaar aantal factoren.
Het Hof zal zich dus moeten beperken op een aantal factoren, naar verwachting goed meetbare factoren zoals geluidsoverlast of de hoeveelheid fijnstof in de lucht. In andere woorden, voornamelijk de gezondheid beschermende factoren. Dit zien we namelijk ook terug bij gemeenten, provincies en overheden. Uit onderzoek in samenwerking met de Provincie Utrecht en het Data- en Kennishub Gezond Stedelijk Leven komt naar voren dat gezondheidsbescherming al veel verankerd is in regulerend beleid. Maar dat gezondheidsbevordering eigenlijk alleen richtinggevend wordt opgeschreven. Gemeenten kunnen bouw- en vastgoedpartijen goed controleren op hoeveelheden fijnstof maar niet op de hoeveelheid sociaal contact in de wijk.
Toch moeten we gezondheidsbevordering daarom niet minder serieus nemen. Onze gezondheid wordt voor 24% bepaald door sociale omstandigheden en voor 36% door ons gedrag. Slechts 7% van onze gezondheid wordt bepaald door de fysieke omgeving (2). Waar wet- en regelgeving zich voornamelijk focust op de 7% zullen we binnen het ruimtelijk domein kennis en ervaring moeten uitwisselen als het gaat om het bevorderen van gezondheid. Alleen zo zorgen we dat de onze leefomgeving echt gezonder wordt. Ook zonder hulp van het Europees Hof.
