Groen in de stad

Terwijl steeds meer mensen in de stad gaan wonen, verandert het klimaat. Deze veranderingen hebben geleid tot een toename van hitte-stress, luchtvervuiling en een afname van biodiversiteit in veel steden. De gezondheid en het welzijn van de inwoners in deze steden staat op het spel. Hoe zorgen we ervoor dat stedelijke gebieden klimaatbestendig zijn? En hoe houden we steden leefbaar en gezond? 

In dit artikel zullen we dieper ingaan op het belang van vergroening in stedelijke planning. We lichten enkele innovatieve oplossingen toe die door ons worden toegepast in onze projecten om groen in stedelijke gebieden te integreren. Urban Sync weet als geen ander hoe dat moet. Samen met onze opdrachtgevers ontwikkelen we gezonde en groene gebieden. Groen lijkt soms een duizenddingendoekje als oplossing voor veel problemen. Alleen kent groen natuurlijk wel duizend verschillende toepassingen. Als we dat vanaf meet af aan niet goed integreren en meenemen krijgen we geen goede oplossingen. We moeten van tevoren goed weten hoe we het willen gebruiken, anders hebben we er weinig aan. Ons doel: met bewoners, bedrijven en overheden zorgen voor groene leefomgevingen waarin mensen gezond en gelukkig leven. Nu én in de toekomst. 

Groen, dat moet je gewoon doen

In de stad wordt er veel gebouwd en verhard, waardoor er steeds minder groen overblijft. Terwijl het juist belangrijk is om te investeren in groene initiatieven. Dit zijn voor ons de belangrijkste redenen om groen in onze leefomgeving te integreren:

1. Groen heeft een positief effect op onze gezondheid en verbetert ons welzijn

Een grote hoeveelheid onderzoeken laat zien dat door de aanwezigheid van groen de kans op stress flink afneemt. Ook helpen groene omgevingen om de slaapkwaliteit van mensen te verbeteren. Mensen die zich goed voelen en minder stress hebben, zijn gezonder en ook productiever. Een ander belangrijk argument is dat groen een betere ruimte kan bieden voor sporten en spelen. Voor een betere gezondheid is bewegen essentieel. Onderzoeken in Nederland laten zien dat een groene woonomgeving een positieve invloed heeft op de fysieke gezondheid van mensen. Zo is er in groene wijken ook minder sprake van kinderen met overgewicht. 

2. Groen is goed voor de samenhang

Groen in buurten kan bijdragen aan de samenhang tussen mensen. Parkjes, buurt- en volkstuinen en plantsoenen zijn voorbeelden van plekken waar mensen samen kunnen komen. Uit onderzoek blijkt dat wijken waarin bewoners meer contact hebben met elkaar, over het algemeen minder te maken hebben met criminaliteit, overlast en verval. De rol van buurtgroen is dat het fungeert als locatie waar buurtgenoten elkaar laagdrempelig kunnen ontmoeten. Wat je ziet is dat er in veel buurten sprake is van community vorming doormiddel van moestuinen. Op deze plekken kunnen inwoners samen gezond eten verbouwen. Twee vliegen in een klap: en community vorming en gezond samen eten.

3. Groen maakt onze steden weerbaarder

In steden is soms tot wel 90 procent van het oppervlak bebouwd en bestraat. Dit leidt ertoe dat water nauwelijks meer de bodem in kan zakken. In groene gebieden kan water makkelijk in de bodem worden opgenomen, het grondwater worden opgeslagen en kan er meer verdamping plaatsvinden. Hetzelfde kan bereikt worden in stedelijke gebieden door het plaatsen van meer groen in de stad. Zo kan het regenwater worden vastgehouden op de plek waar het neerslaat. Een ander probleem dat zich voordoet is dat steden meestal warmer zijn dan het omliggende platteland. Na een warme zomerse dag kan het vooral ’s nachts in een stad soms wel tien graden warmer zijn dan in een ruraal gebied. Overmatige warmte bedreigt de gezondheid van kwetsbare groepen: hittegolven kosten mensenlevens. Groen kan de temperatuur in een stad verlagen. Met name bomen zorgen voor schaduw en verkoeling door verdamping. In de schaduw van bomen loopt de temperatuur zoals mensen die ervaren minder hoog op, mits er voldoende ventilatie is. Parken zijn door het effect van verdamping en schaduw koele plekken in de stad.

4. Groen geeft ruimte aan biodiversiteit

Het wordt steeds belangrijker om de natuur te ontdekken en beleven in de stad. Een stad met een groen en eigen ecosysteem met een grote diversiteit aan plant- en diersoorten maakt een plek aantrekkelijker om te wonen voor mens én dier. Veel stedelijke gebieden zijn momenteel versteend en trekken maar een bepaald soort dieren en planten. Om voor meer biodiversiteit te zorgen, zouden we een stad in kunnen richten met groen, groene daken, plantsoenen en wateren, en zo veel mogelijk met inheemse en lokaal specifieke soorten. Het draagt bij aan het behoud van een bedreigde diersoort zoals de wilde bij, die een essentiële rol heeft in het conserveren van onze ecosystemen. Ook zorgt zo’n natuurlijke stad voor een omgeving waarin kinderen en volwassenen zich kunnen verwonderen over de rijke verscheidenheid van de stadse biodiversiteit. 

De Urban Sync methode

Bij Urban Sync geloven wij dat gezondheid altijd voorop zou moeten staan in het proces van ruimtelijke inrichting. De basis hiervan ligt bij de wetenschappelijke theorie over Blue Zones, en de bijbehorende levenslessen om gezond en gelukkig oud te kunnen worden. Een gezonde leefomgeving moet bijdragen aan het welzijn van mensen. Hiervoor zijn vier aspecten belangrijk: beweging, gezonde voeding, zingeving & ontspanning en community. Urban Sync hanteert hierbij een tweedeling van gezondheid: hardware en software. Hardware focust zich voornamelijk op gezondheidsbescherming, terwijl de software zich richt op gezondheidsbevordering. Zo ziet gezond stedelijk leven er volgens ons uit:   

We kijken ook naar de meetbaarheid van groen voor bevorderende en beschermende maatregelen. Zo biedt de 3-30-300 regel een raamwerk voor het creëren van een gezonde en groene leefomgeving. De regel houdt in dat er vanuit elk huis 3 bomen, 30 procent bladerdek en een groene ruimte (van minimaal 1 hectare) op maximaal 300 meter zichtbaar is. Het naleven van de volledige regel, in vergelijking tot het naleven van 1 à 2 uitgangspunten, zal tot de meeste gezondheidsvoordelen leiden. Binnen Sync City, de onderzoeks-tak van Urban Sync, wordt er een nulmeting uitgevoerd om de status quo van een gebied in kaart te brengen. Hiermee worden de knelpunten m.b.t. de 3-30-300 regel zichtbaar gemaakt. Deze meting wordt vervolgens vergeleken met een simulatie waarin meerdere potentiële ruimtelijke ingrepen worden getoetst, wat de mogelijkheid biedt om data-gedreven keuzes te maken om in de toekomst een gebied te realiseren waarin de volledige 3-30-300 regel is toegepast.

Praktijkvoorbeelden, hoe hebben we het al gedaan?

Er zijn veel verschillende manieren om groen in onze leefomgeving in te passen. Denk aan een Tiny forest, pocketpark, groene daken, moestuinen, groenbakken, verticale tuinen, daktuinen, encroachment zones met groen, grasvelden, bomen, berm, en een wadi. Bij Urban Sync hebben we in het verleden bij verschillende projecten vanaf de start het aspect van groen meegenomen:

De Binckhorst wordt groen

Al een aantal jaren ondergaat de Haagse Binckhorst een ingrijpende transformatie van industrieterrein naar stedelijke werk- en woonwijk. In de huidige ontwikkelplannen is nu nog weinig oog voor een groene inrichting en sociale samenhang. Om bij te dragen aan een levendige stadswijk is Urban Sync aan de slag gegaan als kwartiermaker op de CarWeide. Dit is een braakliggend stuk kavel dat de komende jaren gebruikt mag worden als een tijdelijke, groene ontmoetingsplek voor bewoners en andere gebruikers van de Binckhorst.  We doen dit samen met I’M BINCK, het Huygens Lab en de gemeente Den Haag.  

De eerste activiteiten stonden in het teken van de inrichting. Dit deden we door het planten van bomen die weg moesten uit de Binckhorst vanwege de ontwikkelplannen. Als onderdeel van het kwartiermaken zijn we gestart met het maken van 50 binckbakken. In de binckbakken worden planten en boompjes geplaatst. De plantenbakken zullen ‘’rondzweven’ door de Binckhorst en uiteindelijk ergens permanent landen. 

Groene Matties

In 2022 is Urban Sync aangesteld de Gemeente Den Haag om een participatiehandboek te ontwikkelen rondom het eetbaar inrichten, beheren en onderhouden van een talud in Moerwijk. Voor het project de Groene Matties is het doel om een mooi, groen en gezond Den Haag Zuidwest te creëren. Het talud zag eruit als een verwaarloosde groenstrook, maar Urban Sync ziet volop kansen. Inmiddels is er een businessmodel door ons ontwikkelt waarin buurtparticipatie en groenbeheer hand in hand gaan met oog op het duurzaam maken van de wijk op de lange termijn. Dit is in de vorm van een leerwerktraject en buddy’s traject.   

Het eetbaar inrichten, beheren en onderhouden van het talud is geen einddoel, maar een manier om maatschappelijke impact te bewerkstelligen in een kwetsbare wijk. Het talud in Moerwijk vormt hiermee een inspiratiebron voor andere vergelijkbare buurten om groen in te zetten ter verbetering van een plek. Een soortgelijke werkwijze wordt op dit moment toegepast op een tweede locatie; de Mengelmoestuin in de Dreven. Het unieke hier is dat wij, samen met verschillende wijkpartners, een wijkfonds aan het oprichten zijn om zo bewoners werk en opleiding aan te kunnen bieden in relatie tot hun rol in de tuin. Zo wordt de Mengelmoestuin een katalysator voor werk en inkomen.

Het is tijd voor groen, nu!

Om de complexe maatschappelijk uitdagingen van onze tijd aan te pakken is het tijd voor radicale verandering. Gezonde groene gebiedsontwikkeling is belangrijker dan ooit, voor de mensen nu, maar ook juist voor toekomstige generaties. Groen lijkt misschien wel een duizenddingendoekje, maar wij pleiten ervoor om gelijk aan het begin van een planningsproces prioriteit aan de integratie van toepasselijke groene elementen te geven, zo kunnen we optimaal profiteren van de duizenden voordelen die groen met zich brengt. Het is tijd voor groen, niet morgen of volgend jaar, maar vandaag.